Mastodon, kısa sürede Türkiye’nin gündemine oturdu. Türkiye’nin ilk yerli ve milli sosyal ağı olan NEXT Sosyal’in bu altyapıyı kullanmasıyla beraber, Mastodon Türkiye’nin en popüler konuları arasında yer alıyor. Peki Mastodon nedir, nasıl çalışır ve hangi ülkenin projesidir?
Mastodon nedir?
Mastodon, klasik sosyal medya anlayışından farklı olarak merkezi bir yapı yerine federasyon (federated) sistemini benimseyen bir sosyal ağ platformudur. Yani Facebook, X (Twitter) veya Instagram gibi merkezi bir sunucuya bağlı değildir. Her kullanıcı, farklı sunucular (örneğin mastodon.social, techhub.social, fosstodon.org) üzerinden platforma katılır ancak tüm sunucular birbiriyle iletişim kurabilir. Bu yapıya “Fediverse” (Federated Universe) adı verilir.
Kullanıcılar, 500 karaktere kadar gönderi paylaşabilir, başkalarının paylaşımlarını görebilir, beğenebilir ve yeniden paylaşabilir. Ancak Mastodon’da algoritmik sıralama veya reklam gösterimi yoktur. Zaman akışı, kronolojik olarak sunulur ve kullanıcıların gizliliğine daha fazla önem verilir.
Mastodon hangi ülkenin?
Mastodon, Almanya merkezli bir projedir. Platformun kurucusu Eugen Rochko, 2016 yılında Leipzig şehrinde yazılım geliştirme sürecini başlattı. Mastodon’un ortaya çıkış amacı, merkezi yapılar tarafından kontrol edilen sosyal medya sitelerine karşı özgür ve açık kaynaklı bir alternatif sunmaktı.
İlginizi Çekebilir: Yerli sosyal medya platformu NEXT Sosyal hangi altyapıyı kullanıyor?
Mastodon, GNU Affero General Public License (AGPL) v3 lisansına sahiptir, yani hem bireysel kullanıcılar hem de kurumlar tarafından özgürce kullanılabilir, geliştirilebilir ve dağıtılabilir. Özellikle gizlilik ve ifade özgürlüğü konularında hassas olan Avrupa merkezli topluluklar tarafından büyük destek görmüştür.
Mastodon nasıl çalışır?
Mastodon’un en ayırt edici özelliği, her bir topluluğun (sunucunun) kendi kurallarına sahip olmasıdır. Örneğin bir sanat topluluğu kendi içerik kurallarını belirleyebilirken, bir yazılım geliştirici sunucusu bambaşka yönergeler belirleyebilir. Kullanıcılar bu sunucular arasında serbestçe etkileşimde bulunabilir.
Tüm bu sunucular ActivityPub adlı açık protokolle birbirine bağlanır. Bu da, örneğin bir Mastodon kullanıcısının aynı protokolü kullanan Pixelfed (Instagram benzeri), PeerTube (YouTube benzeri) gibi diğer servislerle de iletişim kurabilmesini sağlar.
Mastodon’un avantajları
- Açık kaynaklı ve özgür yazılım: Geliştiriciler ve kullanıcılar tarafından denetlenebilir.
- Merkeziyetsiz yapı: Tek bir şirketin kontrolünde değildir.
- Gizliliğe saygılı: Kullanıcı verileri satılmaz, izlenmez.
- Reklamsız deneyim: Gelir modeli reklama dayanmaz.
- Topluluk temelli yönetim: Her sunucu kendi kurallarını belirleyebilir.
Mastodon’un dezavantajları
- Yeni kullanıcılar için karmaşık: Sunucu seçimi ve yapı alışılmışın dışında olabilir.
- Küçük kullanıcı kitlesi: Geleneksel sosyal medya sitelerine kıyasla daha az etkileşim olabilir.
- Arama motoru eksikliği: Tüm platformu kapsayan bir arama motoru yoktur.
Mastodon’a nasıl katılabilirim?
Mastodon’a katılmak oldukça kolay. Yapmanız gereken tek şey, kendinize uygun bir sunucu seçmek ve orada bir hesap açmak. Örnek sunucular:
Sunucular arasında geçiş yapılabilir, dolayısıyla yanlış seçim yapsanız bile her şey silinmeden taşıma yapmanız mümkün.
Mastodon geleceğin sosyal medyası olabilir mi?
Mastodon, sosyal medyada gizlilik, özgürlük ve topluluk kontrolünü önemseyenler için güçlü bir alternatif sunmaktadır. Twitter gibi platformlarda yaşanan sansür, algoritma dayatması ve veri ihlalleri gibi sorunlara çözüm getirmeye çalışan Mastodon, küçük ama büyüyen bir topluluğa sahiptir. Özellikle dijital özgürlük savunucuları, gazeteciler, akademisyenler ve geliştiriciler tarafından tercih edilmektedir.
Türkiye’nin dijital bağımsızlık hedefi doğrultusunda açık kaynaklı teknolojilerin adapte edilmesi, yerli ekosistemin gelişmesi açısından desteklenmesi gereken bir adım. Açık kaynak yazılımlar kullanmak, bir yazılımın “yerli” niteliğini ortadan kaldırmıyor; tersine bu tür projelerin maliyet etkin, esnek ve denetlenebilir olmasını sağlıyor.
Geleneksel sosyal medya kalıplarının dışına çıkmak isteyenler için Mastodon kesinlikle denenmesi gereken bir platform diyebiliriz.
